หลักแม่บทของการพัฒนาตน

สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป. อ. ปยุตฺโต)

เกริ่นนำ1

ขอเจริญพร ท่านผู้ใฝ่ธรรมทุกท่าน

อาตมภาพมาในวันนี้โดยมีความรู้สึกติดมาด้วยว่า จะพูดกับที่ประชุมของท่านที่อยู่ในวงการธรรม ซึ่งเป็นผู้ได้ศึกษาปฏิบัติมาแล้ว และหลายท่านก็มีความรู้กว้างขวาง ได้ปฏิบัติไปแล้วไกลพอสมควรทีเดียว

ในเมื่อมีความรู้สึกอย่างนี้ ก็ทำให้มีความคิดว่า แม้จะพูดเรื่องที่หนักสักหน่อยและในลักษณะที่อาจจะน่าเบื่อบ้าง ก็คงไม่เป็นไร

ในเมื่อคิดอย่างนี้แล้ว ก็เลยตั้งแนวว่าจะพูดหนักไปทางหลักวิชา หรือจะพูดตามเนื้อหาของคัมภีร์ คืออาจจะเป็นการพูดแบบนักตำราสักหน่อย

ความจริงนั้น สาระของธรรมอยู่ที่การนำมาใช้ได้ คือใช้ให้สำเร็จประโยชน์ ดับทุกข์ หมดกิเลส ถ้าว่าในแง่นี้แล้ว เรื่องตำราก็ไม่สู้สำคัญเท่าไร เหมือนกินยาถูก ถึงไม่รู้ตำรายา โรคก็หาย (แต่ยานั้นถ้าไม่มีตำราจะได้มาอย่างไร ก็อีกเรื่องหนึ่ง)

อย่างไรก็ตาม สำหรับผู้ที่มีความรู้และได้ปฏิบัติธรรมมาแล้วนั้น ความรู้ด้านตำรากลับมาช่วยเสริม คือ มาเป็นแกน หรือเป็นหลักเชื่อมโยงในหมู่ท่านผู้รู้ธรรมและได้ปฏิบัติธรรมด้วยกัน ให้มีสื่อสำหรับหมายรู้กัน และพูดกันเข้าใจได้ง่ายขึ้น

ในเมื่อจะพูดตามแนวของตำราหรือคัมภีร์ ก็เกิดมีคำถามขึ้นมาว่าจะพูดเรื่องอะไรดี

ทีนี้ เท่าที่อาตมภาพทราบ ที่ประชุมนี้ ดูเหมือนจะมีความสัมพันธ์หรือสืบเนื่องมาจากโครงการที่เรียกว่า "การพัฒนาตน" จึงมานึกว่า ควรจะพูดเรื่องการพัฒนาตนนี้แหละ เอาเรื่องที่เป็นหลักของโครงการนี้

1แสดงแก่ กลุ่มข้าราชการมหาวิทยาลัยมหิดล ผู้สนใจในการปฏิบัติเพื่อการพัฒนาตน ณ ห้องประชุมจงจินต์ โรงพยาบาลรามาธิบดี วันที่ ๑๘ พฤศจิกายน ๒๕๒๗ (ในการพิมพ์ครั้งที่ ๑๓ ซึ่งเป็นฉบับจิ๋วครั้งแรก รับปีใหม่ ๒๕๔๖ ได้จัดปรับให้เหมาะที่จะเป็นหนังสือขนาดเล็ก เฉพาะอย่างยิ่งได้แยกบท และแบ่งซอยตั้งหัวข้อย่อยเพิ่มขึ้นอีกมาก แล้วปรับแก้ชื่อหนังสือจาก พัฒนาตน เป็น หลักแม่บทของการพัฒนาตน)
เนื้อหาในเว็บไซต์นอกเหนือจากไฟล์หนังสือและไฟล์เสียงธรรมบรรยาย เป็นข้อมูลที่รวบรวมขึ้นใหม่เพื่อช่วยในการศึกษาค้นคว้าของผู้สนใจ โดยมิได้ผ่านการตรวจทานจากสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์
ผู้ใช้พึงตรวจสอบกับตัวเล่มหนังสือหรือเสียงธรรมบรรยายต้นฉบับก่อนนำข้อมูลไปใช้ในการอ้างอิง